Προχειρoγραμμένο σεντόνι για το Enemy, μετά από μία προβολή και 1-2 διαδικτυακές θεωρίες:
[spoiler]Μετά από λίγη ανάλυση, και προς απογοήτευση του μυθιστορήματος στο οποίο βασίστηκε, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι ο καθηγητής και ο ηθοποιός είναι το ίδιο άτομο. Υπάρχουν στοιχεία για αυτό (“Πάλι αυτή ήταν?”, μετά το τηλεφώνημα, ή τα μούρα της μάνας του), αλλά είναι σίγουρο ότι μιλάμε για έναν άνθρωπο με 2 πρόσωπα.
Πώς δημιουργείται το σχίσμα στην προσωπικότητα? Ο Jake έχει 2 βασικές περσόνες-εικόνες για τον εαυτό του, τον καημένο καθηγητή, και τον γαμάτο ηθοποιό. Έχει κατασκευάσει ναρκισσιστικά τις 2 προσωπικότητες, και το εγώ του αναμένει να ζει με βάση αυτές.
Από την μία, η σύζυγος-αράχνη ζητάει από τον ηθοποιό σταθερότητα και δέσμευση, κάτι που δεν συνάδει με την κατασκευασμένη εικόνα και που προκαλεί άγχος. Έτσι καταφεύγει στο sex club και αφήνει την σχέση του να καταρρεύσει.
Από την άλλη, ως καθηγητής είναι τέλεια μίζερος μαζί με την ερωμένη του, αφού αυτή έκανε σχέση μαζί του με βάση αυτό το δεδομένο χαρακτηριστικό, και αυτός διοχετεύει τις ανάγκες της εικόνας του σε αυτήν. Ουσιαστικά, προβάλλει την εικόνα του εγώ του (ως καημένος καθηγητάκος) σε αυτήν, και αυτή, ως αντίστοιχο εγώ το αποδέχεται και αλληλεπιδρά μαζί του σε αυτή την βάση.
Ποιο είναι το πρόβλημα του Jake στην συγκεκριμένη περίπτωση? Ότι η καριέρα του ως ηθοποιός αποτυγχάνει! Βέβαια φταίει ότι δημιουργεί εικόνες τις οποίες πρέπει να τηρήσει, αλλά το συγκεκριμένο του πρόβλημα είναι αυτή η αποτυχία.
Είτε επειδή είναι έγκυος η γυναίκα του, είτε επειδή δεν είναι καλός ο ίδιος, η καριέρα-εικόνα του πάει περίπατο. Ως γνήσιος νάρκισσος δεν αντέχει στην κατάρρευση της εικόνας του εαυτού του μπροστά στα μάτια της γυναίκας του, και προσπαθεί να κάνει τα πάντα για να την κρατήσει όρθια. Από την άλλη η γυναίκα του δεν είναι χαζή, γνωρίζει τον Jake και απλά θέλει να το αποδεχτεί και να ζήσουν μια φυσιολογική ζωή. Αυτό δεν το μπορεί ο ίδιος, οπότε επέρχεται το σχίσμα.
Όπως επαναλαμβάνεται στην ταινία, “this is a pattern, that repeats itself, in history”. Η αρχή του τέλους για τον κύκλο του μοτίβου στον ναρκισσισμό του Jake, είναι η αλληλεπίδραση των δύο εικόνων. Όσο τις κρατούσε ξεχωριστά, δεν υπήρχε πρόβλημα. Αλλά η κατάρρευση της σχέσης με την γυναίκα του τον υποχρέωσε να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα, να “ενώσει” τους δύο χαρακτήρες. Έτσι οι χαρακτήρες συναντιούνται.
Αξιοσημείωτο στην ιστορία είναι το “χιαστί” που γίνεται μεταξύ χαρακτήρων και γυναικών. Εκεί καταρρέι το κατασκεύασμα. Γιατί? Η σχέση του με την ερωμένη του δεν ήταν φτιαγμένη για τον ηθοποιό, έτσι χαλάει πολύ εύκολα κατά την διάρκεια του ταξιδιού, με 2-3 πρωτοβουλίες παραπάνω του Jake. Αρκέστηκαν 2-3 κινήσεις του “λάθος” εγώ για να "ατυχήσει"η σχέση. Κανονικό “car crash”. Αυτή ήταν φτιαγμένη για τον υποδεέστερο,καθηγητή Jake, η οποία με τον ανώτερο δημιουργεί ανισορροπία στη σχέση, η οποία διαλύεται.
Ο καθηγητής Jake κάνει μια προσπάθεια να συναντηθεί με την γυναίκα που τόσο καιρό “αλληλεπιδρούσε” με τον ηθοποιό. Με αρκετή δυσκολία, καταφέρνει να περάσει μερικές φυσιολογικές ώρες μαζί της. Η γυναίκα του μοιάζει ανακουφισμένη από αυτό, καθώς (εικάζω) ήταν μεγάλο πρόβλημα γι’αυτή να έχει τις λέξεις “αποτυχημένος ηθοποιός, αγωνίζομαι να φαίνομαι γαμάτος” γραμμένες στο μέτωπο του πατέρα του μέλλοντος παιδιού σου.
Η εικόνα του ηθοποιού πέθανε μαζί με τις προσβολές της ερωμένης του, αλλά η ταινία δεν τελειώνει εκεί. Το μόνο που τέλειωσε είναι μία εξωσυζυγική σχέση, οι λεπτομέρειες, αλλά τι έμαθε ο ίδιος? Ζει ουσιαστικά σαν απατεώνας, ο καθηγητής που παριστάνει την εικόνα του ηθοποιού (!), νομίζοντας ότι τον ηθοποιό θέλει η γυναίκα του.
Τίποτα δεν άλλαξε, με την πρώτη ευκαιρία (κλειδί για το sex club), η γυναίκα του ξαναγίνεται αράχνη-φόβητρο, και ο ίδιος θα πρέπει να ξαναφτιάξει το σχίσμα. Τι άλλο θα γινόταν? Πώς αυτός, ένας καθηγητάκος, θα μείνει με την πανέμορφη, έγκυο, με ανάγκες (όπως όλοι) για φροντίδα γυναίκα που έχει για γυναίκα του?
Τι είναι η αράχνη? Η αράχνη είναι η γυναίκα που θα τον απορρίψει επειδή δεν φοράει δερμάτινα, δεν έχει συμπεριφορά αλητάκου, δεν είναι ηθοποιός, δεν βγάζει χρήματα, κλπ κλπ…Η αράχνη είναι ο φόβος του για μονιμότητα και δέσμευση. Ο φόβος του εργένη που θα γίνει πατέρας, “πώς θα γίνω πατέρας?”,“πώς θα με βλέπει η γυναίκα μου?”,“πώς θα φροντίσω την γυναίκα μου?”.
Είναι όμορφο: Επειδή ακριβώς δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα με μία γυναίκα, πρέπει να βρει και δεύτερη… Επειδή ακριβώς δεν μπορεί να είναι ένας απλός καθηγητής ιστορίας, τον απορρίπτει και τον κάνει εχθρό του…[/spoiler]
Με αυτά και μ’αυτά, ξενέρωσα που η ταινία δεν ήταν “Σαραμάγκου”. Μέτρια προς καλή μου φάνηκε, και δεν έχει σχέση με το μυθιστόρημα του Πορτογάλου, παρά μόνο στα χαρτιά.