Ας πω και γω κάποιες απόψεις. (δε κολλάνε σε κάποιον διάλογο)
Ο Max Weber έναν αιώνα πριν είχε μιλήσει για την “απομάγευση του κόσμου”, όπως αυτός εισερχόταν στην βιομηχανική μαζική κοινωνία του 20ου αιώνα. Οι θρησκείες σε μια τέτοια εξορθολογισμένη κοινωνία θα έπαιζαν όλο και μικρότερο ρόλο υποστήριζε.
Απο μία έννοια, κατά τον 20ο αιώνα είδαμε τις θρησκείες να χάνουν τη δύναμη επιρροής τους περισσότερο απο ποτέ, συγκρίνοντας τι σήμαινε η θρησκεία τόσο για τον μέσο άνθρωπο όσο και για τα κράτη/αυτοκρατορίες κλπ στο παρελθόν.
Ωστόσο. Αυτό δεν αφορά όλες τις χώρες κα όλους τους λαούς το ίδιο. Σε γενικές γραμμές ο λεγόμενος “δυτικός πολιτισμός”, με τις προόδους στις επιστήμες και την τεχνολογία απομακρύνθηκε πολύ περισσότερο απο τη θρησκεία σε σχέση με άλλους πολιτισμούς, που όχι μόνο δεν έχουν απομακρυνθεί, αλλά ζουν και αναπνέουν και σήμερα απο αυτήν, όπως το Ισλάμ.
Εξάλλου στις ίδιες τις χώρες του “δυτικού” τρόπου ζωής η θρησκεία κατέχει διαφορετικό ρόλο και επιρροή. Η χώρα μας γενικά είναι αρκετά θρησκόληπτη. Η Γαλλία απο την άλλη έχει προχωρήσει στον διαχωρισμό Εκκλησίας-Κράτους εδώ και 100 χρόνια. Διαχωρισμός που ακόμα δεν υφίσταται σε μας, με τις προσευχές στα σχολεία και τους στρατούς, τους αγιασμούς στη Βουλή, τα υποχρεωτικά θρησκευτικά, τα βαπτίσια κλπ.
Η χώρα μας είναι δύσκολο να απαλλαγεί απο τη θρησκεία, γιατί απλά αυτή συνιστά μεγαλύτερο μέρος της ταυτότητας του “Έλληνα”, σε σχέση με του Γάλλου για παράδειγμα. Ο μέσος Έλληνας σκέφτεται την ιστορία του, και το μυαλό του πάει στην επανάσταση του '21, τους ορθόδοξους που πολέμησαν τους Τούρκους (δεν ήταν μόνο ορθόδοξοι που πολέμησαν, αλλα εδώ λέμε τι σκέφτεται ο μέσος έλληνας), της Εκκλησία που συντηρούσε τον ελληνισμό στους αιώνες της κατοχής… για να μη πάω και στο Βυζάντιο δηλαδή. Όλα αυτά βέβαια ο μέσος Έλληνας τα σκέφτεται με έναν ανιστόρητο τρόπο, μπλέκοντας τα με την αρχαία Ελλάδα (με έναν εντελώς παράδοξο τρόπο), τέτοιο που να αναδεικνύει το έθνος και τη θρησκεία ως στοιχεία συνδετικά μεταξύ τους, ενώ στην ουσία η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Απο την άλλη, ο Γάλλος ας πούμε σκέφτεται την ιστορία του και πάει ο νους του στη Γαλλική Επανάσταση, που δεν ήταν λυτρωτική/απελευθρωτική όπως η ελληνική, αλλά κοινωνική/αστική, και που είχε προτάξει ανάμεσα σε άλλα το αίτημα για ανεξιθρησκεία. Η διαφορά είναι εμφανής πιστεύω.
Πάντως η απομάγευση του κόσμου υφίσταται και δεν υφίσταται. Ακόμα και στις προηγμένες δυτικές χώρες, όπως οι ΗΠΑ, πλάι στα προοδευτικά μυαλά υπάρχει πλειάδα συντηρητικών που ονειρεύονται επιστροφή σε παλιές σταθερές αξίες, με την οικογένεια και τη θρησκεία (τον προτεσταντισμό) να επικρατεί. Ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός έχει αναβιώσει, όχ μόνο στα μουσουλμανικά κράτη, αλλά και στα δυτικά. Μαζί με ένα σωρό μορφές σκοταδισμού.
Έχω την αίσθηση πως η δεκαετία του 60 υπήρξε η πιο απελευθερωτική απο θρησκευτική άποψη για τον κόαμο, όπως και εκείνη του 70, ενώ απο τα '90ς και μετά παρατηρούμε όλο και περισσότερα στοιχεία θρησκευτικής αναβίωσης στα δυτικά κράτη. Θα λεγε κανείς πως αυτό ίσως συνδέεται και με το “τέλος των ιδεολογιών” και το γενικότερο μπέρδεμα που είχε ξεσπάσει τότε. Και είναι λογικό. Όπου υπάρχει σύγχυση, όπου υπάρχει φόβος απώλειας της ταυτότητας, υπάρχει και επιστροφή στη θρησκεία. Δείτε τη σύγχρονη Ρωσία ας πούμε.
Επιστροφή στη θρησκεία υπάρχει και σε περιόδους έντονων κοινωνικών αναταραχών και γενικά σε δυσμενείς εποχές. Ο κόσμος αναζητά παρηγοριά, και η Εκκλησία ως θεσμός κάνει ό,τι μπορεί για να εκμεταλλευτεί τις δυνατότητες που της παρέχονται. Το Βατικανό και στις μέρες μας είναι δυνατό όσο ήταν πάντα θα λεγε κανείς.
Δε ξέρω αν είναι δυνατόν να ζήσουμε κάποτε σ’ έναν κόσμο χωρίς θρησκείες. Νομίζω πως όχι. Άλλο όμως αυτό, και άλλο η οργάνωση της θρησκείας σε επίσημο κρατικό θεσμό. Επίσης, μη ξεχάσουμε πως οι μορφές που έπαιρναν πάντοτε οι θρησκείες συνδέονταν με τις ιδιαίτερους κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες (και συμφέροντα) που επικρατούσαν σε μια εποχή ή σε έναν τόπο. Ο άνθρωπος κατασκευάζει τη θρησκεία του με τρόπο που τον εξυπηρετεί (ή με τρόπο που εξυπηρετεί μια μερίδα ανθρώπων περισσότερο απο τους άλλους), αλλά νομίζω πάντα θα έχει ανάγκη να κατασκευάσει κάτι.
Τέλος, όσο και αν ο 20ος αιώνας είδε τις θρησκείες να απομακρύνονται απο τον κυρίαρχο ρόλο που είχαν κάποτε, ο άνθρωπος έψαξε να βρει νέες μορφές απαγκίστρωσης και προσήλωσης σε ιδέες και σύμβολα… Τα παραδείγματα είναι πολλά.
Σόρρυ αν κούρασα, απλά έγραφα και δεν έλεγα να σταματήσω. 
