Ναι, ούτε εγώ γνωρίζω αν ο ύστερος Μαρξ εξέφρασε μία διαφορετική άποψη περί αυτών που λες. Περισσότερη σημασία έχει, ωστόσο, ποια ήταν αυτά τα διαφορετικά χαρακτηριστικά που εντόπιζε που τον έκαναν (σε πρώτο βαθμό, τουλάχιστον) να μιλήσει για έναν διακριτό τρόπο παραγωγής εκεί -ακόμα και αν ύστερα, όπως λες, τα συμπεριέλαβε σε γενικότερο “όλον”. Και λέω ότι έχουν σημασία, γιατί πολλά από αυτά τα χαρακτηριστικά έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ιδιαίτερη ανάπτυξη αυτού που ονομάζουμε “νεοελληνική εθνική συνείδηση”, οπότε κατά κάποιον τρόπο “εξηγούν” υπό ένα υλιστικό πρίσμα, φαινόμενα που υπό άλλη συνθήκη ανάγονται στη σφαίρα των εθνικών μυθολογιών. Βλέπε, για παράδειγμα, το ζήτημα της υποτιθέμενης “αντιστασιακής φύσης” των ελληνόφωνων, χριστιανικών αγροτικών κοινοτήτων που “κατάφεραν” να διατηρήσουν τη γλώσσα τους, την πίστη τους κλπ. Λοιπόν, μία από τις κομβικές διαφορές του “ασιατικού τρόπου παραγωγής” με τη φεουδαρχία (χρησιμοποιώ τον πρώτο όρο κυρίως για να καταλαβαινόμαστε τώρα), ήταν ότι τόσο οι σχέσεις ιδιοκτησίας, όσο και οι σχέσεις κατοχής, οργανώνονταν κοινωνικά όχι σε ατομική, αλλά σε συλλογική βάση. Η κοινότητα ήταν το θεμελιώδες δομικό στοιχείο πάνω στο οποίο στηριζόταν η αναπαραγωγή όλου του κρατικού μηχανισμού. Δεν υφίσταντο η νομική κατηγορία του “δουλοπάροικου” που “ανήκει” στον “αφέντη” του. Όλη η γη “τυπικά” (κι έχει σημασία αυτό το “τυπικά”) ανήκε στον σουλτάνο -σε κανέναν άλλον. Ο τελευταίος παραχωρούσε μεν κομμάτια γης σε “εκπροσώπους” του, αλλά αυτοί δεν ήταν ιδιοκτήτες της, ήταν ενοικιαστές της (η κρίση/παρακμή αυτού του συστήματος ήταν και μία από τις αιτίες της επανάστασης του '21). Αντίστοιχα, η χρήση της γης δεν ανήκε στον μεμονωμένο αγρότη (όπως συνέβαινε στη Δύση), αλλά στην κοινότητα, η οποία διαμορφωνόταν από τους κατοίκους ενός ή περισσότερων χωριών. Κι εδώ είναι που επιστρέφω στην αρχή του συλλογισμού μου, για να εξηγήσω πως η φύση αυτών των κοινοτήτων ουδέποτε απειλήθηκε από το οθωμανικό σύστημα. Αντίθετα, ενισχύθηκε η λειτουργία τους, εντάχθηκαν λειτουργικά στο σύστημα διοίκησης και δημοσιονομίας και σε πολλές περιπτώσεις αναγνωρίστηκε και η αυτοδιάθεσή τους. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τέτοιες κοινότητες συνετέλεσαν στη διατήρηση της συνοχής των χριστιανικών πληθυσμών, ωστόσο αυτός ο ρόλος αναπτύχθηκε εντός των ορίων που έθετε το οθωμανικό κράτος για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά του. Και κάπως έτσι, μία απλή διαπίστωση ενός ριζοσπάστη οικονομόλογου (που αυτός την έκανε για άλλο λόγο, βέβαια, για να εντοπίσει τα δομικά διαφορετικά χαρακτηριστικά αυτής της κοινωνίας από τη φεουδαρχική) καταρρίπτει όλα τα μυθεύματα περί της “αντιστασιακής φύσης των ελληνοχριστιανικών κοινοτήτων μπροστά στην απειλή του εξισλαμισμού”.
Για το δεύτερο που λες, ο προβληματισμός μου είναι μήπως το ότι παίρνουμε ως δεδομένο πως η αϊτινή επανάσταση δεν είχε την ίδια επίδραση, είναι ακριβώς προϊόν της δυτικοκεντρικής αφήγησης της παγκόσμιας ιστορίας που μάς μαθαίνει συγκεκριμένα πρόσωπα, ημερομηνίες και γεγονότα ως “ιστορία” -ακόμα και συγκεκριμένα κομμάτια του πλανήτη ως “κόσμος”. Για παράδειγμα, είμαστε σίγουροι για την “όχι μεγάλη” επίδρασή της στον αγώνα ενάντια στη δουλεία ή στο κύμα των αντιαποικιακών αγώνων που συγκλόνισαν τον πλανήτη έναν αιώνα αργότερα; Γιατί είναι τόσο “αυταπόδεικτη” μία σειρά τύπου 1789-1848-1871-1917, και μας θεωρείται “αυθαίρετο” ή “περίεργο” το να ισχυριστούν κάποιοι ότι 1791 (αϊτινή επανάσταση)-1807 (κατάργηση δουλεμπορίου)-1833 (χειραφέτηση σκλάβων στη Βρετανική Αυτοκρατορία)-1848 (αντίστοιχα στη Γαλλική) είναι όλα κρίκοι στη αλυσίδα της “παναφρικανικής εξέγερσης” και θα έπρεπε να θεωρούνται εξίσου σημαντικές και θετικές κατακτήσεις όχι μόνο για τους μαύρους, αλλά και για τους λευκούς; Γιατί, αντίθετα, παίρνουμε ως δεδομένο ότι οι “λευκές” επανάστασεις (το χρώμα του δέρματος εννοώ εδώ, όχι τον πολιτικό προσανατολισμό ενάντια σε κάποιους “κόκκινους”) επιδράνε παγκόσμια;
Εγώ δεν κατέχω τις απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα, ως προβληματισμούς τα θέτω, γιατί παραδέχομαι πως δεν έχω μελετήσει ενδελεχώς τις ιστορικές αναφορές που χρησιμοποίησαν π.χ. οι αντιαποικιακοί αγώνες του 20ου αιώνα. Για τη “δική μας” ιστορία/κληρονομιά (και μιλάω για τη ριζοσπαστική, πολιτική κληρονομιά -όχι την εθνική), ναι, η επίδρασή της αϊτινής επανάστασης είναι μηδαμινή -για συγκεκριμένους λόγους, όμως, θα συμπληρώσω. Και το ερώτημά μου είναι αν αυτούς τους λόγους θα πρέπει θα τους θέτουμε υπό αμφισβήτηση από το να τους παίρνουμε ως δεδομένους.
) για να σώσεις τον κόσμο (άσε που ο περισσότερος δεν θέλει να σωθεί), και η πικρή γεύση της μόνιμης αδικίας δεν φεύγει εύκολα από τη γλώσσα.
πράγματα. Σορρυ για τον πολύ προσωπικό τόνο του ποστ παραπάνω, δεν σε γνωρίζω προσωπικά και δεν έπρεπε αλλά να, μια φωνή στο κεφάλι μου φαγώθηκε να με πείσει ότι κάπου στη μπάντα των βραχέων υπήρχε μια κοινή συχνότητα, που δεν τη λες και καμπάνα, αλλά τουλάχιστον τίμια. Κακή φωνή.
, και κάπως έτσι πορεύομαι σφυρίζοντας χαρωπά προς τις φλόγες του Μάουντ Ντουμ.
