Sorry που θα γυρίσω την κουβέντα λίγο πίσω, απλά ήθελα να κάνω μία μικρή παρατήρηση για το διάλογο quintom-jonkyr (τον οποίο εμπλούτισαν κι άλλοι, βέβαια). Την παρατήρηση μου πάνω-κάτω τη διατύπωσε και ο ίδιος ο jonkyr ή ο kbil (αν θυμάμαι καλά), αλλά χωρίς να φτάσουν στην ουσία του συλλογισμού που εγώ θα ήθελα. Πιο συγκεκριμένα, το όλο debate αναπτύχθηκε σ΄ένα δίπολο “αισιοδοξίας-απαισιοδοξίας”, “θετικού-αρνητικού” που βρίσκω λάθος, κυρίως γιατί αναγάγει μία τόση σημαντική κρίση (υγειονομική αυτήν τη φορά, αλλά με όλες τις πολιτικές-οικονομικές-ψυχολογικές-κοινωνικές απολήξεις που έχει κάθε οικονομική κρίση που έχουμε μάθει) σ’ ένα απλό ζήτημα ψυχολογίας και ατομικής προσέγγισης προς τη ζωή. Η διαχείριση, όμως, της πανδημίας είναι ένα πράγμα πολιτικό-πολιτικότατο και η αποτύπωση της στις ζωές μας έχει καθαρά ταξικό χαρακτήρα, όσο και να σιχαινόμαστε να χρησιμοποιούμε αυτήν τη λέξη ή να τη θεωρούμε πιο ξύλινη κι από τα δέντρα του Σέιχ Σου. Η ενδοσκόπηση, οι βόλτες και τα βιβλία μπορεί να φαντάζουν ουτοπικά σ’ ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού, όχι γιατί τα έχει βάψει μαύρα, αλλά γιατί ξαφνικά βρέθηκε χωρίς δουλειά, γιατί αναγκάζεται να δουλεύει χωρίς μέτρα αυτοπροστασίας ρισκάροντας την υγεία του καθημερινά, γιατί πρέπει να προσαρμοστεί σε μία νέα ηλεκτρονική πραγματικότητα χωρίς καμία βοήθεια, κλπ. κλπ. που βαριέμαι να γράφω και τα έχουμε διαβάσει (ή ζήσει) άπειρες φορές μέχρι τώρα.
Το δεύτερο σημείο που θεωρώ κάπως λεπτό είναι ότι στην κουβέντα αιωρείται ένα ζήτημα “διαλείμματος”, δηλαδή “ήταν ένας χρόνος κι εγώ τον αξιοποίησα θετικά ή αρνητικά” κλπ. κλπ. Συγγνώμη, αλλά εγώ διστάζω να ονομάσω κάτι “διάλειμμα” ή “κανονικότητα”, όχι γιατί πιστεύω ότι επ’ άπειρον θα φοράμε μάσκες και θα έχουμε lock-down, αλλά γιατί οι επιπτώσεις αυτού του χρόνου είναι κάτι μόνιμο και μη-αναστρέψιμο στις ζωές όλων, από αυτούς που χάθηκαν μέχρι από αυτούς που είδαν τις ζωές τους να αλλάζουν δραματικά, π.χ. χάνοντας τη δουλειά τους, γυρνώντας αναγκαστικά στην οικογενειακή εστία, αποκτώντας ψυχολογικά προβλήματα κλπ.
Οπότε για εμένα το ζητούμενο δεν είναι αν κάποιος είναι αισιόδοξος ή απαισιόδοξος με τη συγκυρία, αλλά το πώς ερμηνεύει την πραγματικότητα: αν θεωρεί ότι το κακό μας βρήκε όλους στην ίδια θέση ή αν παίζει ρόλο το σε ποια σε κοινωνική συνθήκη βρίσκεται κανείς (ηλικιακά, επαγγελματικά κλπ.). Αν τα μέτρα, η αναδιάρθρωση που παίζει, οι αλλαγές κλπ. έχουν προσωρινό χαρακτήρα ή εδώ επιχειρείται και μία εισαγωγή σε μία νέα μονιμότητα (προς αποφυγή παρεξηγήσεων: δεν εννοώ μία “νέα τάξη πραγμάτων” που μας επιβάλλεται από τα πάνω -μια χαρά κι εμείς εθιζόμαστε στον τηλε-έρωτα και τις τηλε-φιλίες εδώ και χρόνια π.χ.). Και άλλα τέτοια.
Για να το πω κάπως χοντρικά, ο Adorno είχε πει κάτι για το ολοκαύτωμα των Εβραίων, ότι “είναι δυνατόν να θεωρούμε ότι η ζωή θα συνεχιστεί κανονικά μετά από αυτό”; Όχι, θα το σηκώνουμε μία ζωή αυτό, δεν ήταν απλά ένα “επεισόδιο”, κάτι τέτοιο τέλος πάντων.
