Λίγο μεγάλο post αλλά μάλλον χρειάζεται για να μπουν σε context τα πράγματα.
Η αγορά ενέργειας είναι ο μοναδικός τρόπος για να έχουμε ρεύμα. Αυτό γιατί θέλουμε να έχουμε ΑΠΕ και το σύστημα στην ΕΕ να είναι διασυνδεδεμένο. Γιατί θέλουμε αυτά τα δύο? Πρώτον, γιατί οι ΑΠΕ είναι ο μοναδικός (ή έστω ο πιο καλός) τρόπος να προστατεύουμε το περιβάλλον και ταυτόχρονα να έχουμε ρέυμα, και δεύτερον γιατί το σύστημα μπορεί να είναι πιο ασφαλές και να μπορείς να μεταφέρεις το ρεύμα παντού. Ασφαλές, για πολλούς λόγους που έχουν να κάνουν και με τη φυσική κατάσταση του συστήματος, και για να μεταφέρεις το ρεύμα παντού, προφανές. Ακόμη κι αν μην υπήρχε η ΕΕ, το δίκτυο θα κατέληγε να ήταν διασυνδεδεμένο, αφού τα οφέλη είναι προφανή.
Γιατί όμως φωνάζουμε για το ρεύμα ότι είναι ακριβό? Γιατί η Ελλάδα είχε την τύχη να έχει άπειρο φυσικό πλούτο σε λιγνίτη και μια κρατική οντότητα που έκανε ό,τι ήθελε. Όταν έπρεπε, το κράτος δεν έκανε απολύτως τίποτα για να προετοιμάσει τη διάδοχη κατάσταση (κάποιοι φουκαράδες επιστήμονες 50 χρόνια πριν έδειχναν την αιτιατή σχέση μεταξύ ρύπων και αύξηση της θερμοκρασίας). Οι Έλληνες πληρώσαμε πάρα πολύ ακριβά όλη αυτή την υποδομή, δεν είναι εύκολο να φτιάξεις ένα δίκτυο μεταφοράς και διανομής και εργοστάσια για την παραγωγή και κατανάλωση, και σίγουρα είναι πανάκριβο. Χωρίς να έχω το fact μπροστά μου, είναι σίγουρο 100000000% ότι η Ελλάδα δανείστηκε για να τα φτιάξει αυτά.
Μπορεί τότε οι τεχνολογίες ΑΠΕ να μην ήταν βιώσιμες ή καν να υπήρχαν (καλά για τα πυρηνικά το ξεχνάμε, για ένα λαό που πιστεύει ότι αν τον ξεματιάσουν θα φύγει ο πονοκέφαλος), αλλά υπήρχαν τρόποι το κόστος να μειωθεί (όχι το κόστος ρεύματος, αλλά το κόστος της όποιας μετάβασης, το μακροπρόθεσμο που θα έλεγε και ο Στουρνάρας), όπως πχ να προχωρήσει η διασύνδεση με όλα τα νησιά, ώστε αφού το κράτος τα ήλεγχε όλα, η τιμή του ρεύματος στα νησιά θα μετακυλιόταν στη στεριά, και θα υπήρχαν ας το πούμε απλά, οικονομίες κλίμακος. Οι κυβερνόντες επέλεξαν να δίνουν χρήματα δικά μας στους πετρελαιάδες για να παράγουν τοπικά τα νησιά το ρεύμα που χρειάζονται. Έχοντας φθηνό λιγνίτη, μονοπώλιο στην παραγωγή, διανομή και πώληση ενέργειας ήταν αναπόφευκτο ότι το ρεύμα θα ήταν φθηνό.
Και τίθεται ένα απλό ερώτημα. Το πληρώσαμε τελικά ακριβά το λογαριασμό ή όχι? Η απλή απάντηση είναι ναι. Δεν έγιναν οι “επενδύσεις”, δηλαδή, να επεκταθεί το δίκτυο, να γίνουν τα interconnections, να συντηρηθεί σωστά το δίκτυο, και να προετοιμαστούμε για την επόμενη μέρα που ξέραμε ότι θα έρθει. Εγώ ήμουν αγέννητος, αλλά το Πρωτόκολλο του Κιότο, υπογράφηκε το 1992, 31 ολόκληρα χρόνια πίσω. Ας μην μπούμε στην κουβέντα για το τι λεφτά φαγώθηκαν, πόσο λαμόγια ήταν οι κλέφτες και αν οι δημόσιοι υπάλληλοι ήταν ρεμπεσκέδες και άλλα τέτοια, δεν απασχολεί κανέναν, μιλάμε καθαρά τεχνικά.
Το παραπάνω ποιηματάκι, απαντάει στο γιατί ο Έλληνας θέλει φθηνό ρεύμα, χωρίς να κάτσει 2’ να σκεφτεί για ποιο λόγο έγιναν όλα αυτά, και αν ήταν μια πλασματική πραγματικότητα, που επειδή όλοι ή αρκετοί πέρναγαν καλά, δεν τους ένοιαζε και ιδιαίτερα.
Πάμε τώρα και στα τρέχοντα. Για λόγους που όλοι φαντάζεστε (δεν τους απασχολεί καν), πολύ μικρό ποσοστό Ελλήνων έχει ακούσει τις λέξεις active citizen, prosumer, self-consumption κλπ, που υπάρχουν αδιαλλείπτως στην ορολογία της ΕΕ, με το σκεπτικό ότι ο κάθε πολίτης θα συμμετέχει στην “αγορά” ενέργειας. Όταν έχεις ΑΠΕ, δεν μπορείς να διασφαλίσεις την παραγωγή τους (σε ένα βαθμό…) γιατί πολύ απλά είναι στοχαστική. Δεν πετάς χώμα στην πανέλα και βγάζει συνεχές, περιμένει τα φυσικά στοιχεία για να βγάλει ρεύμα. Η ΕΕ θέλει ο κάθε πολίτης (και πολύ σωστά) να είναι συμμέτοχος σε όλο αυτό, γιατί προωθεί τα συμφέροντά του. Δεν ξέρω αν το έχετε καταλάβει, αλλά ένα νοικοκυριό, με 30k πάνω κάτω, και ενεργειακό συμψηφισμό (net metering) αρχική επένδυση μπορεί να βγάλει τις ενεργειακές ανάγκες του σπιτιού του για τα επόμενα 20 χρόνια (μείον τη συντήρηση). Μπορεί να ακούγεται μεγάλο το ποσό, αλλά το να καταλήξουμε σε αυτό το σημείο είναι φοβερό (άλλωστε δεν είναι πολλά τα λεφτά, εμείς είμαστε φτωχοί).
Η αγορά ενέργειας υπάρχει και φτιάχτηκε με αυτό το σκοπό στην ουσία, οι φθηνές μονάδες παραγωγής (που είναι όλες οι ΑΠΕ, αφού όπως είναι σχεδιασμένες οι αγορές ενέργειας, μπαίνουν στο μίγμα με μηδενική τιμή, αφού δε κοστίζει τίποτα μια παραγόμενη μονάδα ενέργειας/οριακή τιμή), που αναγκαστικά είναι διεσπαρμένες, να μπορούν να συμμετέχουν στην παραγωγή και διανομή της ενέργειας, χωρίς να περιμένουν το κράτος πατερούλη ή τη μεγαλοψυχία των ΕΛΠΕ και της ΤΕΡΝΑΣ. Μα πως γίνεται αυτό? Όποιος θέλει μπορεί να ψάξει τις λέξεις κλειδιά, Ενεργειακές Κοινότητες, ΦοΣΕ και όρια προσφορών στο χρηματιστήριο ενέργειας.
Προφανώς όταν μιλάμε για όλα αυτά, σημαίνει ότι εφαρμόζονται και σωστά, κάτι το οποίο είναι αμφίβολο έως και σίγουρο ειδικά στην Ελλάδα, αλλά αν μια ιδέα δεν εφαρμόζεται σωστά ενώ είναι καλή τότε μάλλον θα στεναχωρήσουμε πολλούς φίλους μας.
Τα τιμολόγια είναι ολόσωστα στην βάση τους, αφού πρώτον το κάνουν εύκολο στον καταναλωτή να επιλέξει και να μην πέσει παγίδες των παρόχων (“ναι όταν λέμε σταθερό εννοείται, η τιμή πλαφόν που ορίζεται από τη ΡΑΕ όχι το σύνολο”), δεύτερον αν κάποιος πολίτης δε θέλει να αναλάβει ρίσκο <-> συμμετέχει στην αγορά ενέργειας (δες παραπάνω την παράγραφο με την ΕΕ), μπορεί να επιλέξει το σταθερό (ναι, δε θα είναι σταθερό για 35 χρόνια) και τρίτον, όποιος καταναλωτής θέλει μπορεί να λάβει μέρος στο ρίσκο της αγοράς.
Γιατί να θέλει να πάρει μέρος ο πολίτης στο ρίσκο της αγοράς? Μα γιατί μπορεί στην Ελλάδα να είμαστε 250 χρόνια πίσω, αλλά η δυνατότητα να έχεις Φ/Β στο κεφάλι σου, ηλεκτρικό φορτιστή αμαξιού, μπαταρία, αντλίες θερμότητας και συσκευές που αντιδρούν σε σήματα (άναψε/σβήσε με απλά λόγια), μπορείς να κερδίσεις ή να εξοικονομήσεις χρήματα με ελάχιστη αλλαγή των συνηθειών σου (αυτό για την πλευρά του καταναλωτή, το πως βοηθάει το δίκτυο είναι άλλη κουβέντα και είναι και ένας βασικός λόγος που έχει renumerate ο καταναλωτής).
Θα κλείσω με ένα απλό παραδειγματάκι, γιατί το “ρεύμα είναι κοινωνικό αγαθό”. Γιατί να μην αρχίσουμε να καίμε αποκλειστικά λιγνίτη πάλι? Δε θα είναι φθηνό το ρεύμα? Δεν μπορούμε να γράψουμε στα παπάκια μας τις επόμενες γενιές? Τι μας ενδιαφέρει αν η θερμοκρασία του πλανήτη αυξηθέι στους 4.5 βαθμούς, αν εμείς μπορούμε να έχουμε φθηνό ρεύμα? Αν αυτό φαίνεται ακραίο, τότε μπορούμε να κάνουμε κάποιο συμβιβασμό.
Ο συμβιβασμός αυτός είναι να καταλάβουμε γιατί το ρεύμα ήταν φθηνό τότε, γιατί ήταν αναγκαίο (και είναι, το μοντέλο της αγοράς θα αλλάξει πάλι όταν οι ΑΠΕ διεισδύσουν σε υπερθετικό βαθμό) να αλλάξει αυτό το μοντέλο και να είμαστε πιο ενεργοί. Μια καλή αρχή είναι να φωνάξεις γι’ αυτά που έγραψα παραπάνω, και ταυτόχρονα να ξοδέψεις λίγο χρόνο το μήνα για να δεις ποιο τιμολόγιο σου ταιριάζει. Δεν μπορώ να σου δώσω μια μαγική απάντηση μανμου για το τι πρέπει να γίνει, αφού η λύση έχει δοθεί και είναι καλή, η εφαρμογή είναι που κολλάει. Αν βαριέσαι ή δε θες να τη σκεφτείς, μη ζητάς απλά τα ρέστα γιατί είναι ακριβό, όλοι μας θα το πληρώσουμε το ρεύμα στην ίδια τιμή.